MIKOŁAJTIS Józef Leon urodzony 19 marca 1898 w Łodzi. Był synem Jana , nauczyciela, kierownika szkoły, wydawcy oraz Teofilii z Krakowskich. W latach I-szej wojny światowej należał do POW. Po wojnie uzyskał maturę w gimnazjum prof. S. Jaworskiego w Krakowie. W latach 1922-1929 studiował filologię polską , filozofię, prawo, etnografię, socjologię na UJ. Jako polonista pracował w szkołach średnich w Krakowie ( 1927-29 , 1930-31) i Rydzynie 1929-1930. W 1931 roku osiadł w Częstochowie gdzie do 1939 ( a później w latach 1945-51) uczył w Gimnazjum i Liceum im. R. Traugutta. Ceniony jako polonista był dobrym animatorem i organizatorem m.in. miał udział w tworzeniu osiedla gimnazjalnego w Olsztynie k. Częstochowy. W 1934 roku współorganizował Wystawę Książki Polskiej oraz Regionalizmu Częstochowy i Okolic . Mikołajtis był też współzałożycielem grup literackich Drugi Tor i Lit-Ars. W latach 1936- 1938 współredagował „Czasopismo Literackie” a także współpracował z dziennikami „Słowo Częstochowskie” i „Goniec Częstochowski”. czasie okupacji od 1939 roku prowadził zajęcia na tajnych kompletach. W latach 1942-1944 pod zmienionym nazwiskiem przebywał w Warszawie. latach 1951- 1956 pracował w Technikum Górnictwa Rud Żelaza (Techniczne Zakłady Naukowe) w Częstochowie ; pełnił tam funkcję kierownika działu programowego .W latach 1958-1959 prowadził lektorat z historii nauki na Politechnice Częstochowskiej .Od 1959 r. był wicedyrektorem Muzeum Okręgowego w Częstochowie ; m.in. przeprowadził renowację zniszczonego podczas okupacji działu etnograficznego .Przez wiele lat uczył języka polskiego w Niższym Seminarium Duchownym Diecezji Częstochowskiej . Mikołajtis w 1956 r. utworzył oddział częstochowskiego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza i był jego prezesem do 1988 r. Organizował sesję naukowe i popularnonaukowe, a od 1963 r. wydawał i redagował „Prace Naukowe’’ i „Komunikaty Naukowe ” .Od 1947 Mikołajtis był członkiem zarządu Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej (Częstochowskie Towarzystwo Naukowe). Zgromadził księgozbiór liczący około trzy tysiące tomów z zakresu literatury pięknej i historii literatury. Część zbiorów przekazał bibliotece oo. Paulinów na Jasnej Górze . Był autorem wielu prac dotyczących literatury polskiej ,w tym” Historii literatury ziemi częstochowskiej „ , badaczem i propagatorem twórczości polskich romantyków ,zwłaszcza Krasińskiego .Zmarł 15 czerwca 1991 w Częstochowie ,pochowany na Cmentarzu Kule .W małżeństwie z Eleonorą Janikowską (1901 – 1976) ,miał syna Ziemowita Jerzego i córkę Marię.

Biogram przygotował - Kołodziejski Janusz

Mikołajtis Józef (1898-1991)- nauczyciel, bibliofil, krytyk teatralny, korespondent prasowy, prezes oddziału Towarzystwa literackiego im. A. Mickiewicza w Częstochowie.
Urodził się w 19 III w Łodzi, tam też spędził okres dzieciństwa; był synem Jana- nauczyciela- i Teofilii z Krakowskich. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście (1922) Mikołajtis wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zrezygnował jednak po dwóch latach i przeniósł się na bardziej pociągającą go polonistykę. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności jego profesorem został Józef Kallenbach- odkrywca Archiwum Filomatów. W tym okresie (1927) Mikołajtis dał się poznać jako dobry organizator, przewodnicząc Głównemu Komitetowi Akademickiemu Sprowadzenia Zwłok Juliusza Słowackiego na Wawel. W l. 1928- 29, tj. do śmierci swojego profesora, którego był asystentem, Mikołajtis rozpoczął poszukiwania rękopisów literackich pochodzących z okresu romantyzmu. Terenem jego penetracji była leśniczówka w Dębem oraz zbiory rodzinne Mycielskich. W tym samym czasie (1927-29) zatrudnił się również jako wykładowca języka polskiego w krakowskim szkolnictwie szkół średnich, a po rocznym pobycie w Radzynie (1929/30) wrócił do Krakowa.
W 1931 r. Mikołajtis otrzymał angaż do pracy w Liceum i Gimnazjum im. R. Traugutta w Częstochowie, gdzie się osiedlił. Jako niestrudzony tropiciel śladów romantyzmu trafił niebawem do pałacu Raczyńskich w Złotym Potoku dzięki uprzejmości hr. Stefanii Raczyńskiej rozpoczął przeglądanie tamtejszych zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, inwentaryzując także wszelkie dzieła sztuki, będące pamiątkami rodzinnymi po Krasińskich. Plonem jego badań była publikacja: W siedzibie Zygmunta Krasińkiego, wydana w 1937r. Materiał zebrany w Złotym Potoku oraz przechowywany w zbiorach jasnogórskich (1934) posłużył mu do zorganizowania, wspólnie z Jadwigą Mickiewiczową, wystawy „Książka polska oraz regionalizm Częstochowy i okolicy”. Zaprezentowano na niej m.in. ponad 400 książek i dokumentów archiwalnych w tym okresie Mikołajtis stał się czołowym animatorem życia kulturalnego w Częstochowie. W 1936r. był współzałożycielem grup literackich „Drugi Tor” i „Lit-Ars” , a wraz z Ludomiłem Kucharskim w l. 1936-38 redagował „Czasopismo Literackie”. Na co dzień współpracował również z miejscowymi dziennikami :”Słowem Częstochowskim” i „Gońcem Częstochowskim” , w których jako krytyk zamieszczał recenzje teatralne . W okresie okupacji , pod zmienionym nazwiskiem ,przebywał w Warszawie.
Po powstaniu warszawskim (1944) wrócił do Częstochowy i wraz ze wznowieniem działalności Gimnazjum im. R. Traugutta (1945) Mikołajtis podjął prace w nim jako nauczyciel języka polskiego. Wykłady prowadził do 1951r., kiedy przeszedł do pracy w dziale szkolenia Centralnego Zarządu Kopalnictwa Rud Żelaza w Częstochowie. W tym czasie zaangażowany został jako wykładowca języka polskiego Niższym Seminarium Duchowym w Częstochowie. Po przejściu na emeryturę w1956 r., jeszcze pełen życia i pomysłów, Mikołajtis założył częstochowski oddział Towarzystwa Literackiego imieniem A. Mickiewicza, w którym jako prezes niezwykle aktywnie włączył się w nurt życia kulturalnego miasta. Zainicjował organizowanie rocznic literackich, m. in. „Roku Słowackiego” (1959) oraz sesji popularnonaukowych i odczytów . W 1963 r. pod jego redakcja zaczęły ukazywać się „Prace Naukowe”(36 tomów) i „Komunikaty Naukowe” (16 roczników). W 1957r. z jego inicjatywy i pod jego kierownictwem działało powołane przez Wydział Kultury Prezydium MRN w Częstochowie dwuletnie „Studium Humanistyczne”, istniejące do 1968r. Przez cały ten okres Mikołajtis nie zapominał o gromadzeniu najciekawszych publikacji ukazujących się na rynku księgarskim , głównie z zakresu literatury pięknej i historii literatury. W ten sposób jego pasja bibliofilska pozwoliła mu na zgromadzenie bogatego księgozbioru, liczącego trzy tysiące tomów , zaliczonego wówczas do największych w mieście.
Mikołajtis zmarł w 15 VI 1991 r. i został pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie. W swoim dorobku literackim i pisarskim pozostawił wiele rozpraw i publikacji, w okresie międzywojennym zamieszczanych głównie w „Ruchu Literackim”, m.in. Mylna chronologia listu Słowackiego (1928), Wroński-Słowacki (1928), List Cypriana Norwida (1931), Album Anieli (1932), Listy Narcyzy Żmichowskiej i Zofii Wigierskiej (1934), Z ostatnich lat życia Zygmunta Krasińskiego (1947), O pracy literackiej Władysława Biegańskiego (1975) i Historia literatury ziemi częstochowskiej (1982), a ponadto: Spotkanie z Tuwimem, Listy Pliniusza Młodego i W krainie Smętka . Z małżeństwa z Eleonorą z Janikowskich miał syna Ziemowita Jerzego i córkę Marię

Biogram : Ewa i mirosław Zwolińscy : Słownik biograficzny regionu częstochowskiego.

Prof. Józef Mikołajtis- polonista- to oryginalna osobowość zarówno pod względem intelektualnym, jak moralno-estetycznym. Po odbyciu w Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie jako asystent pozostawał w bliskich kontaktach z rektorem prof. Józefem Kallenbachem, po kilkuletniej pracy nauczycielskiej w Krakowie przybył 2 czerwca 1931 roku do Częstochowy i do 31 sierpnia 1951 roku pracował w Gimn. i Lic. im. R. Traugutta. Jeszcze jako student U. J. Był jednym z pierwszych inicjatorów sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego na Wawel. Wkrótce też stał się założycielem Głównego Komitetu Akademickiego sprowadzenia zwłok poety do kraju. Wraz z prof. Tomaszem Czaplą.stał się twórca pierwszej uczniowskiej opery pt: „Ku świtom”, do której libretto napisał A. Barnaś, uczeń klasy ósmej Gimn. im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. Operę tę odegrano w teatrze „Bagatela” w Krakowie siłami uczniowskimi szkół średnich i szkoły muzycznej. Zamiłowania do teatru tam ujawnione, prof. Mikołajtis przeniósł następnie do Częstochowy na teren Gimn. im. R. Traugutta. Wespół z prof. K. Wopaleńskim zorganizował kilka Wieczorów poezji współczesnej, własną adaptację sceniczną ballady Mickiewicza, „Pani Twardowska” oraz inscenizację opracowanego przez siebie utworu pt: „Żywot mówiony Juliusza Słowackiego”. W imprezach tych brali udział wychowankowie Gimn. im. R. Traugutta. Pod kierunkiem prof. Mikołajtisa wystawiono także bardzo starannie komedię A. Fredry- „ Pan Geldhab”. cdn.

Józef Wójcicki - Zeszyty Naukowe str. 31 - 32